บทความ : พระไม้ : วัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น แขวงจาปาสัก สปป.ลาว กับจังหวัดอุบลราชธานี

1

ชื่อเรื่อง พระไม้ : วัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น แขวงจาปาสัก สปป.ลาว กับจังหวัดอุบลราชธานี ผู้วิจัย รศ.ดร.นิยม วงศ์พงษ์คา และ ดร.กิตติสันต์ ศรีรักษา มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแก่น 2555 บทคัดย่อ การวิจัยเกี่ยวกับพระไม้ในแขวงจาปาสัก สปป.ลาว กับจังหวัดอุบลราชธานี ประเทศไทยในครั้งนี้ มีความ มุ่งหมายเพื่อศึกษาความเป็นมาของพระไม้ รวมทั้งวัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการสร้าง พระไม้ โดยทาการศึกษาข้อมูลทั้งภาคเอกสารและข้อมูลภาคสนาม ใช้กลุ่มตัวอย่างในการเก็บรวบรวมข้อมู ลจาก กลุ่ม ผู้รู้ กลุ่ มผู้ป ฏิบั ติและกลุ่มผู้ เกี่ยวข้องในพื้น ที่แขวงจาปาสัก และจังหวัดอุบลราชธานี โดยใช้เครื่องมือในการเก็บ รวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสารวจ แบบสัมภาษณ์ทั้งชนิดมีโครงสร้างและชนิดไม่มีโครงสร้าง แบบสังเกต รวมถึงการ บันทึกภาพซึ่งมีทั้งภาพถ่ายและภาพลายเส้น มีการตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า และการนาเสนอผลการวิจัยเป็นแบบ เชิงพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า ประวัติของการสร้างพระไม้ในแขวงจาปาสักกับจังหวัดอุบลราชธานีนั้น มีความเป็นมาที่ยาวนานพร้อมๆกับ การเข้ามาของพระพุทธศาสนา ค่านิยมในการสร้างพระไม้นั้น มีการถ่ายทอดและสืบต่อมาอย่างยาวนานซึ่งมีความเชื่อ ในทางพุทธศาสนาเป็นพื้นฐานและส่งผลต่อการสร้างพระพุทธรูป ตามความเชื่อที่ว่าพระพุทธรูปเป็นตัวแทนแห่งความ ศรัทธาต่อพระพุทธศาสนา และสามารถใช้เป็นสิ่งแสดงการเคารพนับถือต่อองค์สมเด็จพระสัมมาสัมมาพุทธเจ้า ในทาง วิช าการนั้ น มี ห ลั กฐานแสดงถึงแหล่ งกาเนิ ดของพระพุ ทธรูปว่ามาจากแถบชมพู ทวีป จากนั้นค่านิยมในการสร้าง พระพุทธรูปจึงแพร่กระจายเข้ามาในพื้นที่แถบลุ่มน้าโขง ดารงสืบเนื่องมาหลายยุคหลายสมัยโดยเห็นเป็นหลักฐานมา ตั้งแต่ยุคอาณาจักรโบราณ ซึ่งการแพร่กระจายดังกล่าวส่งผลต่อการสร้างพระพุทธรูปโดยการใช้วัสดุต่างๆ รวมทั้งที่ทา จากไม้ในพื้นที่แถบลาน้าโขงโดยเฉพาะในยุคอาณาจักรล้านช้างจวบจนถึงปัจจุบัน วัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่นของพระไม้แขวงจาปาสักกับจังหวัดอุบลราชธานี มีความคล้ายคลึงกันเป็น อย่างมาก เนื่องจากในอดีตพื้นที่แถบลุ่มน้าโขงตอนล่างบริเวณเมืองจาปาสักและเมืองอุบลราชธานี เป็นพื้นที่ที่ผู้คนมี ความสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์กันมาอย่างยาวนานจนอาจกล่าวได้ว่าเป็นวัฒนธรรมร่วมแบบ คือ วัฒนธรรมไท-ลาว ซึ่งมี รากฐานมาจากพุทธศาสนา วัฒนธรรมที่แฝงอยู่ในกระบวนการประกอบสร้างพระไม้สามารถวิเคราะห์ได้เป็น 3 ส่วน คือ คติความเชื่อในกระบวนการสร้างพระไม้ คติความเชื่อในการเลือกไม้ และพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับพระไม้ ซึ่งทั้งสาม ส่วนนี้สืบทอดต่อกันมาทั้งในพื้นที่จาปาสัก และจังหวัดอุบลราชธานี ส่วนทางด้านภูมิปัญญานั้ น พระไม้ทั้งจาปาสักและจังหวัดอุบลราชธานีเป็นงานพุทธศิลป์ที่แฝงไปด้วยภูมิ ปัญญาที่โดดเด่น และมีเอกลักษณ์ที่คล้ายกัน ซึ่งภูมิปัญญาดังกล่าวนี้สามารถสะท้อนออกมาจากรูปแบบของพระไม้ รวมไปถึงกระบวนการในการสร้างงานพระไม้ โดยที่รูปแบบของพระไม้เหล่านั้นมีความหลากหลาย มีทั้งที่เป็นผลงาน ซึ่งได้รับอิทธิพลของช่างแบบราชสานัก และเป็นผลงานที่เป็นแบบช่างพื้นบ้าน ส่วนในด้านกระบวนการสร้างนั้น ประกอบไปด้วยเทคนิคและชั้นเชิงที่สามารถสะท้อนภูมิปัญญาท้องถิ่นของทั้งสองพื้นที่ได้เป็นอย่างดี อาจกล่าวได้ว่า ทั้งรูปแบบและการสร้างพระไม้ในพื้นที่ศึกษาสะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาที่มีกระบวนการปรับปรุงเปลี่ ยนแปลงจน เกิดผลงานพุทธศิลป์แบบท้องถิ่นของทั้งจาปาสักและจังหวัดอุบลราชธานี